Verslag broedseizoen 2025
Vogelwacht Tytsjerk
Broedseizoen weidevogels 2025
Alle 4 uit het ei 29 april achter de molen (schaduw is van Erik).
Inleiding
In deze notitie wordt het broedseizoen 2025 van de weidevogels in het gebied van de vogelwacht
Tytsjerk beschreven. In onderstaande kaart het gebied van in het Noorden (boven) de spoorlijn
en in het Westen(links) Leeuwarden.
Gebiedsoverzicht nazorg
Het gebied is plm. 700 ha waarvan plm. 300 ha geschikt weidevogelgebied. In het gebied is een
tiental boeren actief (allen veehouderij). Een aantal boeren heeft beheerpakketten bij NFW
afgesloten (zie kleuren). In deze beheergebieden worden extra maatregelen getroffen om het
broedsucces en de kuikenoverleving van de weidevogels te vergroten. Dit varieert van legsel
beheer tot rust percelen (later maaien ) en Plasdras en braakstroken met rust. Ook vaste mest
(ruge dong) en geen gebruik van kunstmest zijn beheermaatregelen. Beweiding, bij voorkeur
extensief, is bevorderlijk voor weidevogels en het is ook een mooi gezicht dat er koeien in de wei
staan. Tevens wordt gedacht aan een pakket randenbeheer. Zo ontstaat er een mozaïek en door
die variatie in het gebied hebben weidevogels meer kansen. Er zijn ontwikkelingen m.b.t. de
beheerpakketten (ANLB) o.a. budget uitbreiding waardoor er mogelijk meer ruimte komt om
extra maatregelen in ons gebied toe te passen. Door de val van het kabinet is het momenteel
afwachten wat exact de budgettaire ruimte wordt. Dit najaar gaan we vanuit bestuur, samen met
de Beheerregisseur NFW (Eelke Kooi), de boeren hierover benaderen.
De samenwerking tussen Nazorgcoordinator en Beheer regisseur NFW verloopt langs korte
lijnen en is constructief en prettig.
De registratie , monitoring en bescherming van de weidevogels wordt uitgevoerd door een 10 tal
vrijwilligers (nazorgers). Met behulp van een app (Fugelwacht BFVW) worden nesten
geregistreerd en de status bijgehouden. Jaarlijks worden er later in het seizoen 3 alarmtelrondes
gedaan om het broedsucces (m.n. gericht op de grutto) vast te stellen.
Goede communicatie tussen boer en nazorger is essentieel. Wanneer wordt bemest? Staan er
stokken in het veld? Staan er stippen op de digitale kaart in de app (op smartphone zichtbaar)
Wanneer wordt gemaaid: zijn er kuikens? Ook met de jagers in het gebied is goed overleg van
groot belang. Dit i.vm. beheersing predatoren (kraaien en vossen etc.)
Naast de 1 op 1 communicatie zijn zowel de boeren, vrijwilligers en jagers via een groepsapp
goed op de hoogte van recente ontwikkelingen.
In bovenstaand overzicht worden de 4 hoofdsoorten die in ons wachtgebied hebben gebroed
weergegeven. Het kan zijn dat een broedpaar meerdere keren een nest heeft gehad. Derhalve is
het aantal nesten broedparen per definitie hoger dan de werkelijk aantal paren.
Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat vooral de eerste 8 dagen in de kuikenfase
een cruciale factor is voor het Bruto Territoriaal Succes. Het BTS betekent; hoeveel jonge vogels
uiteindelijk volwassen worden en er wordt bijgedragen aan de instandhouding van de
vogelsoort. Natuurlijk heb je dan uitgekomen eieren nodig. Maar de grootste verliezen worden in
de 1e week van de kuikenfase geleden (landelijk gesproken). Meer aandacht voor de kuikenfase
is derhalve van groot belang om de populatie ook in onze gebieden te verbeteren. Tot op heden
is de aandacht van vrijwilligers en beheerders vooral op de nest fase, maar de periode hierna is
dus nog belangrijker. Dit trekt wel een zwaardere wissel op zowel vrijwilligers als boeren.
Het creëren van zgn. Kuikenvelden; percelen met rust en voldoende dekking en voedsel en
water, is een maatregel ter bevordering van de kuikenoverleving . Kortom een afwisselend
mozaïek met soms wat hogere en soms wat lagere begroeiing maar vooral geen hele dichte
begroeiing waar het moeilijk in te lopen is.
De kievit is met 151 nesten/broedparen de meest voorkomende weidevogel. Het eerste ei van de
Gemeente werd in ons wachtgebied gevonden op perceel Chris achter de molen op 19 maart.
Dit jaar zijn er in verhouding tot andere jaren ook veel kuikens vliegvlug geworden. Ten tijde van
de 1e alarmtelling (22 tot 25 mei) waren mogelijk de eerste jongen (op 19 april geboren) al
weggevlogen. Dus deze telling geeft geen goed beeld van de BTS kievit.
Met de grutto gaat het bergafwaarts nog maar 11 broedparen waarvan er naar verwachting 6
paar hun jongen vliegvlug hebben gekregen. De alarmtellingen zijn qua periode afgestemd op
deze soort (gidssoort). Gemiddelde start broeden is 15 april en uitkomst eieren 10 mei. Betekent
5 juni (datum 2e AT) vliegvlugge kuikens. Dit zijn gemiddelden dus per gebied zal het afwijken.
De scholekster heeft het erg moeilijk. Genoeg broedparen 41 stuks, maar veel wordt er
gepredeerd vooral in broed maar ook in de kuikenfase.
De tureluur doet (wederom) het goed veel paren krijgen hun jongen groot.
Naast deze hoofdsoorten hebben er tientallen graspiepers , een wulp , veel eenden (slob, krak
en wilde) , meerkoeten , waterhoentjes en veldleeuweriken gebroed. Ook zien we een
toenemend aantal broedparen van de gele kwikstaart. Deze soorten worden echter niet allemaal
geregistreerd. De focus ligt op de 4 hoofdsoorten. Naast de weidevogels zijn er ook nog veel
zang- en rietvogels in het gebied. Het zou mooi zijn om ook deze soorten meer in beeld te krijgen.
Het kost echter veel (vrije) tijd en met een bezetting van 10 mensen en een groot aantal ha is dat
helaas een nog te grote opgave.
Door het mooie zonnige en warme voorjaar van 2025 is het een lang broedseizoen geweest. Het
begon eind maart (voorbereidingen al eerder) en eind juni begin juli waren er nog kieviten,
scholeksters en tureluurs met jongen.
In ons wachtgebied hebben we twee plasdras gebieden in Rayon 1 en 2. Door het droge weer
hebben we in goed overleg met de boeren een 10 tal zonnepanelen pompen ingezet. Deze
pompen zorgden voor vernatting en meer insecten en dus voer voor de (kuikens van) onze
weidevogels. Dit heeft bijzonder goed uitgepakt.
We hebben het gebied ingedeeld in een vijftal rayons.
Per rayon een overzicht in detail.
De stippen in vierkant zijn de broedparen en de ronde stippen de nesten.
De kleuren:
Zwart Kievit; rood Grutto: geel scholekster; roze tureluur
Rayon 1 gebied swarte reed
Boeren: Ritske en Piet Kooi, Germ Wybenga, Herman Schevel, …Hartholt, Arie van Dam, Jan en
Mient Venema,…..
Nazorgers: Henk Koopmans, Theo Mulder, Johan Geerdink , Harm Kooistra, Bastiaan Baar, .
Toelichting
Dit gebied is in 2024 ecologisch aangepast en er zijn natuurvriendelijke oevers aangelegd. Over
het beheer gaan we (Bestuur vogelwacht) dit najaar in gesprek met het Wetterskip.
Bijzondere vondst is de slobeend (groene stip). Ook zijn er enkele broedparen van leeuwerik en
gele kwikstaart opgenomen (blauwe vierkante stippen). Er zat een koekoek in het
rietnatuurgebied. Langs de oevers van de vaart, in het rietveld de Reidpoel en in het
natuurgebiedje broeden veel riet-, zang- en watervogels. We hebben dit nog niet
geïnventariseerd. Ook broeden er 2 paar bruine kiekendieven.
Er hebben dit jaar plm. 20 kieviten gebroed, een aantal (de maaieljippen) op de mais is pas in
mei/juni aan de leg gegaan. Slechts 3 grutto’s en 7 tureluurs zijn gaan broeden. Dit ondanks de
inspanningen van een greppelplasdras via een natuurlijke inlaat uit Nij Djip ; het water liep tot
aan de Swarte Reed en was soms 2 meter breed en met de “vaste” plasdras. Dan is het aantal
vogels enigszins tegenvallend. Er hebben17 scholeksters gebroed.
Van de kievit zijn 6 gepredeerd. Dit is laag zeker t.o.v. 2024. Van scholekster zijn maar liefst 10
nesten verloren gegaan.
Visdiefjespaal in Reidpoel foto Henk
In de alarmeringsperiode waren alle 4 soorten actief. Alle drie de grutto s en veel kieviten (ook in
2e termijn) en tureluurs hebben succesvol gebroed en ook in de kuikenfase is hiervan een aantal
succesvol geweest. Het is altijd lastig om hier meer exacte cijfers over te verzamelen. De
scholekster heeft het lastig in zowel de broed als in de kuikenfase.
Rayon 2 gebied bij de kerk
Boeren: Tsjomme Wytsma, Jan en Mient Venema, Wytze en Aaltje Venema
Nazorgers: Jan Dijkstra en Sake Menger
Toelichting
Dit gebied is in 2024 ecologisch aangepast en zijn er natuurvriendelijke oevers aangelegd. Over
het beheer gaan we (Bestuur vogelwacht) dit najaar in gesprek met het Wetterskip.
Langs de oevers van de Tytsjerkervaart in de rietvelden (IFG) en in de dobbes broeden veel water-
zang- en rietvogels. Deze zijn vanwege tijdsgebrek niet geïnventariseerd. Ook broeden er in
rietvelden bruine kiekendieven.
Het is door de plasdras een aantrekkelijk gebied voor weidevogels m.n. voor steltlopers. Er
hebben 20 kieviten gebroed , 1 scholekster en 4 tureluurs en 5 grutto’s. De populatie is de
afgelopen jaren stabiel. Alleen dit jaar minder tureluurs.
In de nestfase was de predatie laag (1 scholekster, 1 grutto en 5 kievit) dus heel veel is
uitgekomen. In de kuikenfase is een aantal kuikens vliegvlug geworden. Op 1 juni alarmerend er
nog 1 paar kievit, 3 paar grutto en 3 paar tureluur en op 13 juni ook 1 scholekster. Met 1 of meer
jongen. Ook hier geldt dat het lastig is om het aantal vliegvlugge kuikens exacter vast te stellen.
Rayon 3 bij het spoor / achter de molen
Toelichting
Deelgebied achter de molen.
Op aantal percelen is soms gedeeltelijk alleen ruge dong gekomen en geen kunstmest gebruikt.
Ruge dong geeft voedingstoffen en zorgt voor bodemleven en dus voedsel en nestmateriaal. Op
3 percelen zijn zonnepanelenpompen ingezet voor vernatting van de greppel. Dit heeft zijn
vruchten afgeworpen. Veel weidevogels hebben hiervan tot eind juni geprofiteerd.
Bijna vliegvlugge tureluur in greppelplasdras op 18 juni (camera).
In dit gebied hebben bijna het gehele broedseizoen (en ook de periodes daarvoor) grote groepen
ganzen gezeten, Naast de grauwe gans en de grote canadese gans die inmiddels beide
standgasten zijn, ook veel brandganzen. De Merridobbe en Groene Ster zijn goede verblijf- en
broedplaatsen voor de ganzen. Deze grote hoeveelheden geven ook druk op de ontwikkeling van
de weidevogelpopulatie,. Naast de vraatschade die ongetwijfeld hoog is. Jagers mogen weer
verjagen met ondersteunend afschot, hoewel ook dit jaar dit lang niet zo was en er
onduidelijkheid was over wat wel en niet te doen. Hopelijk komt hier beter Provinciaal beheer op
want deze ongeremde groei gaat ook voor de weidevogels problemen geven (preventieve
maatregelen en bejaging).
Het veldbezoek is tot een absoluut minimum beperkt in de percelen met rust tot 8 juni. Dit heeft
zeker bijgedragen tot de goede broedresultaten en kuikenoverleving.
Van de 40 nesten Kievit zijn er 24 uitgekomen (de meeste eind april) , wat op zich t.o.v. andere
jaren goed is. Ook zijn tijdens de veldbezoeken veel kuikens gespot. Kieviten zijn wel gaan lopen
naar andere percelen o.a. richting Algra (beweidingspercelen. Hoeveel uiteindelijk vliegvlug
geworden is kunnen we niet zeggen. Maar het was een goed kievit jaar.
Voor de tureluur geldt hetzelfde zo niet nog beter. 11 nesten/broedparen. Sommigen tureluurs
zijn pas rond om 10 mei begonnen met broeden. Veel waren succesvol en in de
plasdrasgreppels hebben we ook veel grote kuikens gezien.
Er hebben 2 grutto’s gebroed. We konden de nesten niet vinden ( veldbezoek ingeperkt) maar
helaas van 1 grutto wel kapotte eieren gevonden. De andere grutto alarmerende dus heeft deze
wel jongen gehad. Of die vliegvlug zijn geworden?
De scholeksters hebben het ook hier heel lastig. Van de 7 broedparen heeft een enkeling jongen
gekregen en die zijn, op een enkele uitzondering na ,ook niet vliegvlug geworden.
Andere soorten zijn:
Graspieper (10 broedparen); bruine kiekendief (1); gele kwikstaart ( 4) ; kuifeend (1);
Slobeend (4); Bergeend 1); krakeend (1).
In de spoorsloot zitten ook veel rietvogels te broeden maar deze zijn dit jaar niet
geïnventariseerd.
Deelgebied alddiel
Het betreft m.n. de 2 maispercelen. Op 1 maisperceel zijn braakstroken van 4 meter breed langs
slootkanten aangelegd en zijn 2 greppelpompen actief tot in juli. Dat betekent een lang seizoen
voor de nazorg voor monitoring en pomponderhoud (om de 3 dagen controle).
Op percelen hebben 22 kieviten gebroed (1e, 2e en mogelijk 3e leg) . Ondanks de hoge
predatiedruk zijn er 10 uitgekomen. Waarvan er 5 pas in juni (vervolglegsels). Van deze kuikens
is er een aantal vliegvlug en eind juni ook nog een 10 tal 10 dags kuikens langs de
plasdrasgreppels. In julki zijn er nog 4 paar kievit met kuikens die nog niet vliegvlug zijn.
1 kievit zonder kop troffen we in April aan op het nest. Hiervan zijn DNA sporen afgenomen om te
kijken welke predator het is. Zoals verwacht was het een Hermelijn. Deze houden we ook
verantwoordelijk voor de predatie van andere nesten op deze percelen. Naast de kraaien….
Van de 3 tureluurs die er hebben gebroed zijn 2 succesvol met beide 2 vliegvlugge jongen. De
laatste zijn pas in begin juli vliegvlug.
Van de 2 scholeksters is tenminste 1 succesvol met 3 grote kuikens. Ook eind juni.
Andere soorten (langs het kanaal) zijn rietzanger, bosrietzanger en grasmus . Ook broeden er
gele kwikken en graspiepers op de maispercelen.
Rayon 4 Aldemiede
Boeren Niels Hoekstra, Hendrik Scheffer , Idzenga en Jos en Rick Lenes.
Nazorger Rob Feenstra
Toelichting
Deelgebied noord
Percelen erg in trek bij kievit en tureluur. Ook hier is beheer met rustperiode in acht genomen. De
structuur van de percelen is erg geschikt voor deze soorten. Ook door de beweiding vanaf medio
juni wordt een voedselrijke bodem gerealiseerd. De verwachting is dat ook grutto’s deze biotoop
gaan vinden. Middels een pomp voor vernatting konden natte delen (plassen) op perceel
ontstaan, waar tussen de vogels graag hun nesten bouwden. Deze biotoop biedt hun veiligheid
en voedselaanbod.
Transport plasdraspomp 25 maart foto Rob
Tijdens het broedseizoen is in opdracht van Tennet gewerkt aan het herstel van de tijdelijke weg
voor trafo transport. Dit was qua periode erg ongelukkig. In goed overleg met de aannemer is
overlast voor de broedende vogels minimaal geweest. Op ons verzoek is werk aantal dagen
stilgelegd,
Al met al in dit gebied een prima broedseizoen voor de weidevogels. Slechts 1 gevonden nest is
gepredeerd . Wat bijzonder is want er zijn marters, katten en kraaien en nog veel meer
predatoren in de buurt.
Alle 9 kieviten hebben in april succesvol gebroed en een groot aantal kuikens is groot geworden.
2 kieviten zijn eind mei aan de leg gegaan op het nieuw ingezaaide perceel. Beide zijn
uitgekomen medio en eind juni.
Ook beide tureluurs hebben succesvol gebroed.
De scholeksters (4) zijn op 1 na allemaal begonnen na in de eindfase van herstel van het
perceel door Tennet. 1 nest is gepredeerd en 3 scholekster hebben 1 of meer jongen gekregen.
Andere soorten; graspieper( 4) ; wilde eend (5); krakeend (2)
Ook hier geldt dat zang en rietvogels (deels) nog niet zijn geinventariseerd.
Deelgebied zuid
Hier is ook sprake van rustpercelen tot 8 juni dit jaar. En 1 perceel is braak gelegd. Hierop is een
pomp gezet die het hele perceel tot eind juni heeft nat gehouden. Dit was een enorm succes.
Kieviten, tureluurs en grutto hebben hun jongen hier groot kunnen krijgen. Een tweede pomp
stond in de kruidenrijke percelen.
Grutto op braakperceel 19 mei foto Rob
Succesvol gebroed en hun jongen ook groot gekregen hebben; 6 paar kievit, 9 paar tureluur , 1
paartje grutto’s en 1 scholekster.
Dit is wel uniek te noemen. Hoewel de aantallen broedende weidevogels dit jaar wat minder
waren, zijn de broedsuccessen fenomenaal te noemen in dit gebied en dit geldt ook voor
deelgebied noord.
Monitoring heeft voornamelijk op afstand plaatsgevonden zodanig dat de waarnemingen visueel
zijn bevestigd. Motto ook hier zoveel mogelijk rust in het veld.
In dit deelgebied is getracht ook de broedgevallen van water-, riet en zangvogels te monitoren.
De (niet volledige) resultaten zijn als volgt en best indrukwekkend:
Bosrietzanger (2) ; Witte kwikstaart (3); gele kwikstaart (2); Graspieper (9); Spotvogel (1);
Roodborsttapuit (1); Zwartkop (1) ; Kleine Karekiet (1); Putter (1); Holenduif (2); Fazant (1);
Meerkoet (2); Waterhoen (1); Wilde Eend (4); Krakeend (3); Slobeend (1).
Rayon 5 Lytse Geast
Boeren: Frans Algra, Jan en Meint Venema, Herman en Louw Schevel, Bouwe Hoekstra
Nazorgers; Sipke en Teade Algra/ bijgestaan door Rienk de Groot.
Toelichting
Ondanks de goede voorbereidingen in maart (pomp en ruge dong) is het vroege voorjaar niet
geslaagd te noemen voor de 4 hoofdsoorten. Pas later n mei kwamen de vogels goed op stoom.
Van de 27 nesten (vnl maaie ljippen en/of vervolglegsels) kievit zijn er 12 gepredeert/verloren en
maar leifst 16 uitgekomen (vnl in juni). Een 10 tal kievitparen hebben jongen die pas halverwege
juli vliegvlug zijn. Dat betekent een lang seizoen voor de nazorgers die wekjlijks monitoren.
Eind juni was er dan ook veel alarm en een groot aantal jongen is dit seizoen vliegvlug
geworden. Van de 10 scholeksternesten zijn er maar een paar uit. Zodra de scholeksters eieren
leggen worden ze gepredeert. Hoe het met de jongen van de paar die de eieren wel hebben
uitgebroed is gegaan, is minder duidelijk. Hopelijk hebben ze voordeel van de maispercelen
qua voedsel (veel torren en spinnen) en dekking en helpen de kieviten hen tegen predatoren.
Het feit dat nu meerdere jaren op rij in de meimaand de kieviten in grote getale en soms ook
kleine plevieren deze mais percelen opzoeken geeft wel aan dat ze er graag komen. Dus is er
succes geboekt. Dit jaar is dat zeker het geval. Topjaar kievit hier.
Bijzonder vondst alhoewel zeker niet het 1e jaar is de wulp. Deze prachtige vogel heeft 2 jongen
gekregen die met ongeveer 2 a 3 weken oud op avontuur gingen en de net gemaaide percelen in
de nabijheid van hun geboortegrond gingen verkennen. Eind juni liep er nog 1 jong rond die naar
alle verwachting ook vliegvlug is geworden. Mooi dat ook deze soort in ons wachtgebied
broedsucces heeft. Hopelijk komen ze volgend jaar weer en met meer.
Jonge wulp foto Sipke 13 juni
Jaarlijkse afsluiting BBQ
Op 3 juni is er een BBQ gehouden wederom bij de familie Krol.
Presentatie broedseizoen 2025
Dit was een groot succes met veel vrijwilligers, boeren en jagers waar gezellig is bij gepraat en
het toen nog lopende seizoen is besproken.
Al met al kunnen we terug zien op een geslaagd seizoen. Veel vogels hebben hun jongen groot
gekregen. De samenwerking in de 3 hoek vrijwilliger, boer en jager is wederom prima verlopen.
Bedankt voor ieders inzet, namens het Bestuur van de Vogelwacht Tytsjerk en op naar volgend
seizoen.